فصل اول – هدف، دامنه شمول و تعاريف

الف – هدف:

هدف از تدوين اين آئين نامه پيشگيري از حوادث منجر به صدمات و خسارات جاني و مالي در عمليات ساختماني و تامين ايمني و حفاظت نيروي انساني شاغل در كارگاه هاي ساختماني است.

ب – دامنه شمول

مقررات اين آيين نامه به استناد ماده 58 قانون كار جمهوري اسلامي ايران تدوين و در مورد كليه كارگاه هاي ساختماني لازم الاجرا است.

ج – تعريف صاحب كار در كارگاه ساختماني

صاحب كار شخصي است حقيقي يا حقوقي كه مالك يا قائم مقام قانوني مالك كارگاه ساختماني بوده و انجام يك يا چند نوع از عمليات ساختماني را به يك يا چند پيمانكار محول مي نمايد و يا خود راساً يك يا تعدادي كارگر را در كارگاه ساختماني متعلق به خود برطبق مقررات قانون كار بكاري گمارد كه در حالت دوم كارفرما محسوب مي گردد.

د – تعريف كارفرما در كارگاه ساختماني

كارفرما در كارگاه ساختماني شخصي است حقيقي يا حقوقي كه يك يا تعدادي كارگر را در كارگاه ساختماني برطبق مقررات قانون كار و به حساب خود بكار مي گمارد اعم از اينكه پيمانكار اصلي، پيمانكار جزء و يا صاحب كار باشد.

ه -  تعريف مهندس ناظر

مهندس ناظر شخصي است حقيقي يا حقوقي كه برطبق قانون نظام مهندسي و كنترل ساختمان داراي پروانه اشتغال به كار مهندسي از وزارت مسكن و شهرسازي است و در حدود صلاحيت خود، مسئوليت نظارت برتمام ياقسمتي از عمليات ساختماني را برعهده مي گيرد.

و – تعريف حادثه ناشي از كار

حادثه ناشي از كار به استناد ماده 06 قانون تامين اجتماعي حادثه اي است كه در حين انجام وظيفه و به سبب آن براي كارگر اتفاق مي افتد و موجب صدماتي برجسم و روان وي مي گردد. حوادثي كه براي كارگر در حين اقدام به منظور نجات ساير افراد حادثه ديده در كارگاه و مساعدت به آنان روي مي دهد نيز حادثه ناشي از كار محسوب مي گردد.

ز – تعريف شخص ذيصلاح

شخص ذيصلاح از لحاظ اين آيين نامه شخصي است كه داراي پروانه اشتغال به كار مهندسي يا كارداني از وزارت مسكن و شهرسازي و يا پروانه مهارت فني از سازمان آموزش فني و حرفه اي وزارت كار و امور اجتماعي در رشته مربوطه باشد.

فصل دوم – مقررات كلي

ماده 1: قبل از شروع عمليات ساختماني بايد پروانه ها و مجوزهاي لازم توسط مالكان و صاحبان كار از مراجع ذيربط قانوني اخذ گردد.

ماده 2: قبل از شروع عمليات ساختماني مربوط به تاسيس كارگاه هاي جديد يا توسعه كارگاه هاي موجود، بايد طبق ماده 58 قانون كار، نقشه هاي ساختماني و طرح هاي مورد نظر از لحاظ پيش بيني در امر حفاظت فني و بهداشت كار براي اظهار نظر و تاييد به واحد كار و امور اجتماعي محل ارايه گردد.

ماده 3: مسئوليت اجراي مقررات اين آيين نامه براساس مواد 11 و 18 قانون كار برعهده كارفرماست.

ماده 4: هرگاه صاحب كار اجراي كليه عمليات ساختماني از ابتدا تا پايان كار را كلاً به يك پيمانكار محول نمايد، پيمانكار مسئول اجراي مقررات اين آيين نامه در كارگاه خواهد بود.

ماده 5: هرگاه صاحب كار اجراي قسمت هاي مختلف عمليات ساختماني خود را به پيمانكاران مختلف محول نمايد، هر پيمانكار در محدوده پيمان خود، مسئول اجراي مقررات اين آيين نامه خواهد بود و پيمانكاراني كه به طور همزمان در يك كارگاه ساختماني مشغول فعاليت هستند، بايد در اجراي مقررات مذكور با يكديگر همكاري نمايند و صاحب كار مسئول ايجاد هماهنگي بين آنها خواهد بود.

ماده 6: هرگاه پيمانكار اصلي اجراي قسمت هاي مختلف عمليات ساختماني را به پيمانكار يا پيمانكاران ديگر محول نمايد، هر پيمانكار جزء در محدوده پيمان خود مسئول اجراي مقرات اين آيين نامه بوده و پيمانكار اصلي مسئول نظارت و ايجاد هماهنگي بين آنها خواهد بود.

ماده 7: هرگاه مهندسان ناظر در ارتباط با نحوه اجراي عمليات ساختماني ايراداتي مشاهده نمايند كه احتمال خطر وقوع حادثه را در برداشته باشد، بايد فوراً مراتب را همراه با راهنمايي ها و دستورالعمل هاي لازم، كتباً به كارفرما يا كارفرمايان مربوطه اطلاع داده و رونوشت آن را به واحد كار و امور اجتماعي محل و مرجع صدور پروانه ساختمان تسليم نمايند.

كارفرما موظف است فوراً كار را در تمام يا قسمتي از كارگاه كه مورد ايراد و اعلام خطر واقع شده متوقف و كارگران را از محل خطر دور و اقدامات مقتضي در مورد رفع خطر بعمل آورد.

ماده 8: كارفرما بايد وقوع هرگونه حادثه ناشي از كار منجر به فوت يا نقص عضو را كتباً و در اسرع وقت و قبل از آنكه علايم و آثار حادثه از بين رفته باشد، به واحد كار و امور اجتماعي محل اطلاع دهد.

ماده 9: كارفرما بايد وقوع هرگونه حادثه ناشي از كار را ظرف مدت سه روز اداري به شعبه سازمان تامين اجتماعي محل اطلاع دهد و نسبت به تكميل و ارايه فرم ويژه گزارش حادثه اقدام نمايد.

ماده 10 : كارگاه ساختماني بايد به طور مطمئن و ايمن محصور و از ورود افراد متفرقه و غيرمسئول به داخل آن جلوگيري بعمل آيد. همچنين نصب تابلوها و علايم هشدارنده كه در شب و روز قابل رويت باشد، در اطراف كارگاه ساختماني ضروري است.

ماده 11 : قرار دادن و انبار كردن وسايل كار، مصالح ساختماني و نخاله هاي ساختماني در معابر عمومي مجاز نيست و چنانچه انجام اين امر براي مدت موقت و محدود اجتناب ناپذير باشد، بايد با شرايط زير اقدام گردد.

الف – مجوز لازم از مرجع صدور پروانه ساختمان و ساير مراجع ذيربط و مسئول اخذ گردد.

ب – نحوه قرار دادن، چيدن يا ريختن اين وسايل و مصالح و انتخاب مكان آن به ترتيبي باشد كه حوادثي براي عابران و وسايل نقليه بوجود نياورد و در اطراف آن نرده هاي متحرك و وسايل كنترل مسير و همچنين تابلوها و علايم هشدار دهنده كه در شب و روز از فاصله مناسب قابل رويت باشد، نصب گردد.

ماده 12 : براي جلوگيري از سقوط مصالح ساختماني و ابزار كار بر روي كارگران و افرادي كه در محوطه كارگاه ساختماني از مجاور ساختمان دردست تخريب، احداث و يا تعمير و بازسازي عبور مي نمايند، بايد يك سرپوش حفاظتي با عرض و استحكام كافي از شبكه فلزي يا از جنس الوار چوبي با شرايط زير در ديواره اطراف ساختمان نصب گردد.

الف – سرپوش حفاظتي بايد با توجه به ارتفاع و وضعيت ساختمان چنان طراحي و ساخته شود كه در اثر ريزش مصالح و ابزار كار بر روي آن هيچگونه خطري متوجه افرادي كه از زير آن عبور مي نمايند، نگردد.

ب – زاويه سرپوش حفاظتي را نسبت به سطح افقي مي توان بين 36 تا 48 درجه به سوي ساختمان اختيار نمود.

ماده 13 : احداث راهرو سرپوشيده موقتي در امتداد معبر عمومي مجاور كارگاه ساختماني در موارد زير ضروري است:

الف – چنانچه فاصله ساختمان دردست تخريب از معبر عمومي كمتر از 46 درصد ارتفاع اوليه آن باشد.

ب – در صورتي كه فاصله ساختمان دردست احداث يا تعمير و بازسازي كمتر از 28 درصد ارتفاع نهايي آن باشد.

ج – در مواردي كه فاصله ساختمان دردست تخريب، احداث يا تعمير و بازسازي از معابر عمومي بيش از حد نصاب هاي مقرر در بندهاي الف و ب باشد، اما با توجه به شرايط و مقتضيات خاص، به نظر بازرس كار يا مرجع صدور پروانهساختمان يا مهندس ناظر، راهرو سرپوشيده موقتي ضروري تشخيص داده شود.

ماده 14 : راهروهاي سرپوشيده موضوع ماده 13 بايد داراي شرايط زير باشند:

الف – 1 متر و يا عرض پياده روي موجود / 2 متر و عرض آن نيز نبايد كمتر از 8 / ارتفاع راهرو سرپوشيده نبايد كمتر از 8 باشد.

ب – راهرو بايد فاقد هرگونه مانع بوده و داراي روشنايي لازم طبيعي يا مصنوعي دائمي باشد.

ج – سقف راهرو بايد توانايي تحمل حداقل 866 كيلوگرم بر مترمربع فشار را داشته باشد. به علاوه ساير قسمت هاي آن نيز بايد تحمل بار مربوط و فشار مذكور را داشته باشد.

د – سقف راهرو بايد از الوار به ضخامت حداقل 8سانتيمتر ساخته شده و الوارها طوري در كنار هم قرارگرفته باشند كه از ريزش مصالح ساختماني به داخل راهرو جلوگيري بعمل آيد.

ه – اطراف بيروني سقف راهرو بايد به وسيله ديواره شيب داري از چوب يا شبكه فلزي مقاوم محصور باشد. زاويه اين حفاظ را نسبت به سقف مي توان بين 36 تا 48 درجه به طرف خارج اختيار نمود.

و – در صورتي كه راهرو داراي درهاي جانبي براي ورود و خروج مصالح و نخاله هاي ساختماني و غيره باشد، اين درها بايد همواره بسته باشند، مگر در موارد مذكور كه بايد مراقبت كافي بعمل آيد.

ماده 18 : كليه پرتگاه ها و دهانه هاي باز در قسمت هاي مختلف كارگاه ساختماني و محوطه آن كه احتمال خطر سقوط افراد را در بردارند، بايد تا زمان محصور شدن يا پوشيدن شدن نهايي و يا نصب حفاظ ها، پوشش ها و نرده هاي دائم و اصلي، به وسيله نرده ها يا پوشش هاي موقت به طور محكم و مناسب حفاظت گردند.

ماده 10 : نرده حفاظتي موقت موضوع ماده 18 بايد داراي شرايط زير باشد:

الف – ارتفاع آن در مورد راه پله ها و سطوح شيب دار حداقل 88 سانتيمتر و در ساير موارد حدافل 16 سانتيمتر باشد.

ب – در فواصل حداكثر 2 متر، داراي پايه هاي عمودي محكم باشد.

ج – در اجزاء آن قسمت هاي تيز و برنده وجود نداشته باشد.

ماده 18 : پوشش حفاظتي موقت موضوع ماده 18 بايد داراي شرايط زير باشد:

الف – 2 سانتيمتر. / در مورد دهانه هاي باز با ابعاد كمتر از 48 سانتيمتر، تخته يا الوارهاي چوبي با قطر حداقل 8

ب – در مورد دهانه هاي باز با ابعاد بيشتر از 48 سانتيمتر، تخته يا الوارهاي چوبي با قطر حداقل 8 سانتيمتر.

ماده 15 : در مواردي كه احتمال سقوط و ريزش مصالح و ابزار كار از روي جايگاه ها و سكوهاي كار يا لبه پرتگاه ها و 2 سانتيمتر و ارتفاع 18 / دهانه هاي باز وجود داشته باشد، بايد نسبت به نصب پاخورهاي چوبي به ضخامت حداقل 8 سانتيمتر اقدام شود.

ماده 11 : چنانچه قبل از زدن سقف هاي دائم، نياز به ايجاد سكوي كار در محل باشد، بايد از الوارهايي با ضخامت 8 و عرض 28 سانتيمتر كه در كنار هم محكم به يكديگر بسته و متصل شده باشند، استفاده شود.

ماده 26 : براي جلوگيري از خطر برق گرفتگي و كاهش اثرات زيان آور ميدان هاي الكترومغناطيسي ناشي از خطوط برق فشار قوي، بايد مقررات مربوط به حريم خطوط انتقال و توزيع نيروي برق، در كليه عمليات ساختماني و نيز در تعيين محل احداث بناها و تاسيسات، رعايت گردد.

ماده 21 : قبل از شروع عمليات ساختماني در مجاورت خطوط هوايي برق فشار ضعيف، بايد مراتب به اطلاع مسئولان و مراجع ذيربط رسانده شود تا اقدامات احتياطي لازم از قبيل قطع جريان، تغيير موقت يا دائم مسير يا روكش كردن خطوط مجاور ساختمان با مواد مناسب از قبيل لوله هاي پلي اتيلن يا شيلنگ هاي لاستيكي و غيره انجام شود.